Broj 45-46, 31/12/14
Novi 45/46. broj Sarajevskih svezaka posvećen je temi Književnost u egzilu, progonstvu, emigraciji i opisuje borbu protiv umetničkih, političkih i kulturnih predrasuda. Pozvali smo pisce, profesore, kritičare sa iskustvom egzila, progonstva ili emigracije da daju svoje viđenje ovih složenih, danas još uvek aktuelnih fenomena.
Mnogi autori naglašavaju da je stranstvovanje imamentno književno iskustvo. Neki od ovih tekstova po prirodi su autobiografični , opisuju bolne svakodnevice, pre svega otkrivajući uporno herojstvo života.
U uvodnoj rubrici U prvom licu, jedan od vodećih svetskih pisaca Aleksandar Hemon ističe nepovratnu izmeštenost, tumačeći egzil kao plodonosnu, transformativnu poziciju u kojoj sa druge strane vidi i opasnost za fašizoidnu utopiju. Hemon objašnjava zašto je Nabokov nemoguć u našem svetu i na koji način nova tehnologija ukida nostalgiju.
Rubrika Dnevnik sadrži Dnevnik čitanja Milice Nikolić o prozi Mari Darjesek i Svetlane Velmar Janković i poeziji Marka Vešovića.
Dijalog je vodio Fatimir Sulejmani sa istaknutim albanskim piscem, nekadašnjim profesorom i diplomatom, Luan Starovim. Starova svoje egzilantsko iskustvo povezuje sa izbegličkom sudbinom, ali ga poput Hemona ocenjuje kao plodotvornu i samoodređujuću bit.
Okosnicu čine tekstovi posvećeni Temi broja: Književnost u egzilu, progonstvu, emigraciji. Andrea Lešić naglašava: „Ima onih koji odlazak u stranu zemlju dožive kao istrgnuće iz raja, i onih za koje ono predstavlja povratak stvarnoj kući; ima onih koji misle da su otišli, a još uvijek žive navike svog prijašnjeg života, i onih koji vjeruju da se žele vratiti, a svaki dodir sa bivšim domom doživljavaju kao iritaciju onoga "ja" u koje su se u međuvremenu transformisali.“
Neki prilozi zasnovani su na teorijsko-kritičkom konceptu egzilantstva. Tako Davor Beganović razmatra pojmove i poetike egzila i emigracije u postjugoslovenskim književnostima (Hemon, Stanišić, Jergović), Anton Berišaj pažnju usmerava na dijasporu i egzil prištinskih i albanskih autora. Janja Žitnik Serafin i Igor Maver daju presek slovenačke književnosti u dijaspori (SAD, Južna Amerika i Kanada). Feđa Borčak prikazuje savremenu bosanskohercegovačku književnost dijaspore u Skandinaviji.
Jedno novo viđenje odnosa otadžbine, domovine i tuđinstva rastumačila je Elizabeta Šeleva, koja razmišlja o problemu stranstvovanja pisca u domovini. Pozicija pisca je udvojena - jezički, teritorijalno i egzistencijalno s obzirom na stalan "poriv i čežnju da se bude negdje drugdje". Ali, najstrašnija situacija je kada se živi drama unutrašnjeg stranstvovanja, kada „dom više nije mjesto domovnosti, pripadnosti i samoidentifikovanja.“ Šeleva odbacuje diskurs porekla pisca i predlaže diskurs piščevog pravca: dom pisca je „hronični plural“.
Grupa autora pošla je od svog iskustva: Damir Šodan i Tena Štivičić nadovezuju se na autobiografsko sagledavanje teme egzila. Radmila Gorup, nedavno penzionisana profesorka na Kolumbija univerzitetu, osvetljava problem opstanka serbo-kroatistike na američkim unverzitetima. Gorup poziva stručnjake da se izrade zajednički priručnici za sva četiri nacionalna jezika (srpski, hrvatski, bosanski,crnogorski) u svrhu opstanka nastave tih jezika u inostranstvu.
Alma Lazarevska ukršta sudbine Nabokova i Brodskog.
U ovoj rubrici naći će se i tumači Hemona (Aleš Debeljak, Nikola Đoković, Elvis Ljajić), Semezdina Mehmedinovića (Kemal Bašić), Saše Stanišića (Andrea Lešić), Horozovića (Šeherzada Džafić), Tatjane Aleksić ( Tatjana Rosić). Zoran Milutinović obrazlaže ideologizovano tumačenje Danila Kiša od strane Pascale Casanova u njenoj studiji Svjetska književna republika. Kako Milutinović ubedljivo dokazuje, Casanova je radije utvrdila stereotip istočnoevropskog pisca na Zapadu nego što je razumela stvarnost Kišove pozicije. Milutinovićeva analiza je jedan od potrebnih prosvetljujućih primera da se “istorija slavljenja književnosti svodi na dugi niz nerazumijevanja i pogrešnih tumačenja”.
U Manufakturi objavljujemo poeziju i prozu, autobiografsku esejistiku i tumačenja. Predstavljeni su novi pesnički radovi Irene Vrkljan, Ane Božičević, Borisa Jovanovića Kastela, Damira Šodana, Nenada Miloševića, Save Petrovića, Nikoline Andove-Šopov. Priče su napisali Slavenka Drakulić, Dragan Velikić, Safeta Obhođaš. U okviru esejistike, specifičan doprinos predstavljaju tekstovi Dmitrija Duracovskog i Jasne Šamić. Dževad Karahasan pomoću paradigme Džejmsa Bonda sagledava odnos između reči i čina u jugoslovenskom i postjugoslovenskom društvu. Tatjana Aleksić interpretira odnos tela, žrtvovanja i autoriteta, kao i pokušaje neutralizovanja represije u kontekstu balkanke kulture. Mirza Mejdanija otkriva malopoznate lične i književne veze Jamesa Joyca i Itala Sveva. Elizabeta Šeleva tumači poeziju Mahmuda Darvša.
Dokumenti su rubrika koja može da posluži i kao istorijski izvor. Prvi put štampan je Dnevnik Marine Trumić, bosanskohercegovačke književnice i profesorke, koji je vodila tokom egzila u Poljskoj za vreme jugoslovenskog rata. Milica Nikolić tumači ovaj dokument.
Pasoš/Putovnica predstavlja deset nemačkih pesnika mlađe generacije u prevodu Draga Teševića: Marion Poschmann, Durs Grünbein, Jan Wagner, Daniela Danz, Ron Winkler, Kerstin Preiwuß, Aleksandar Nitzberg, Sina Klein, Volker Sielaff i Uljana Wolf.
Završna rubrika donosi Portret slikara albanskog umetnika Eshrefa Qahilija, čiji rad dočaravaju tri albanska pisca Ali Podrimja, Mehmet Kraja i Basri Capriqi, kao i turski profesor umetnosti Ümit İnatçı.
Download PDF verziju