Dragoljub Acković [1]

Prva zbirka umetničke poezije na romskom

Sarajevske Sveske br. 39-40 [2]

Umetnička poezija na romskom jeziku u zemljama koje se nalaze na prostorima nekadašnje Jugoslavije novijeg je datuma. Prvu zbirku pesama na romskom jeziku na ovim prostorima, pod nazivom Rom rodel than talav kham (Rom traži mesto pod suncem), objavio je Rajko Đurić 1969. godine u Beogradu. Ovu knjižicu od 40-ak stranica, koja sadrži 34 pesme štampane ćiriličnim pismom, izdao je Servis za grafičke delatnosti Saveza KUD Beograda. U nešto više od tri decenije, koliko je proteklo od tada u Srbiji je objavljeno nekoliko desetina takvih knjiga, među kojima je i četiri, uslovno nazvane, antologije romske poezije.

Prvi dvojezični zbornik (koji se uslovno može nazvati antologijom) pesama romskih autora, pod nazivom Jaga – Vatre, priredili su Rajko Đurić i Tomislav N. Cvetković. Knjiga je štampana povodom XI Smotre kulturnih dostignuća Roma SR Srbije, koja je održana u Bujanovcu 1984. godine. U ovom Zborniku zastupljeni su sledeći pesnici: Rajko Đurić, Jovan Nikolić, Desanka Ristić, Kadrija Šainović Lika, Alija Krasnići, Demiran Iljazović, Ismet Jašarević, Osman Beriša, Džavad Gaši, Iljaz Kasumi, Duna Bakić, Džafer Šabanović, Mehmed Saćip, Mile Kadrić, Bajram Haliti, Ibrahim Osmani, Hilmi Jašari, Dragan Salković i Zoran Šabanović.
Povodom održavanja XXV Smotre kulturnih dostignuća Roma Srbije u Nišu 1999. godine, objavljena je dvojezična Antologija romske poezije u Jugoslaviji (misli se na Srbiju i Crnu Goru), čiji su autori Alija Krasnići i Mehmed Saćip. U ovoj knjizi, kao i u prethodnoj, zastupljeni su stvaraoci koji su učestvovali na pojedinim Smotrama kulturnih dostignuća Roma ili Jugoslavije: Slobodan Berberski, Rajko Đurić, Alija Krasnići, Mehmed Saćip, Jovan Nikolić, Bajram Haliti, Saitović.Lukin Baja, Ruždija –Ruso Sejdović, Desanka Ranđelović, Trifun Dimić, Sandra S, Kadrija Šainović Lika, Dane S., Gordana Đurić, Demiran Iljazović, Osman Beriša, Duna Bakić, Dževad Gaši, Ljuan Koka, Miroslav Mihajlović, Dragica Kalderaš, Hilmi Jašari, Feta Arifi, Ferida Jašarević, Ibrahim Osmani, Džafer Šabanović, Ismet Jašarević, Džemalj Živoli, Izeta Sejdović, Dragi Mamutović, Zoran Šabanović, Dževdet Hamza, Agron Osmani, Agim Saiti, Kujtim Paćaku, Slavimir Demirović.
Povodom održavanja XXVI Smotre kulturnih dostignuća Roma Srbije u Nišu je 2002. objavljena trojezična (romski, srpski, engleski) knjiga romske poezije pod nazivom Phabaj ano ilo – Jabuka u srcu – Apple in the heart (koja se takođe uslovno može nazvati antologija), u kojoj su zastupljeni sledeći autori: Gordana Đurić, Jovan Nikolić, Miroslav Mihajlović, Ali Krasnići, Mehmed Saćip, Rajko Djurić, Kadrija Šainović Lika i Slobodan Berberski Lala.

U izdanju izdavačkog preduzeća Arka iz Smedereva objavljeno je prvo izdanje antologije poezije Roma u Srbiji i Crnoj Gori pod nazivom Bi kheresko bi limoresko – Bez doma bez groba, čiji je autor ujedno i autor ovog teksta. U ovoj antologiji, ili bolje rečeno izboru, objavljena je poezija sledećih autora: Slobodana Berbereskog, Rajka Đurića, Kadrija Šainovića Like, Jovana Nikolića, Mehmeda Saćipa, Trifuna Dimića, Gordane Đurić, Predraga Jovičića, Alije Krasnićija, Ištvana Farkaša, Bajrama Halitija, Miroslava Mihajlovića, Desanke Ranđelović, Ruždije Rusa Sejdovića, Zorana Raškovića, Hilmija Jašarija, Seljadina Saliesora, Slavomira Demirovića Slavka, Ibrahima Osmanija, Baje Lukina Saitovića i Nedžmedina Nezirija.

Najzad Antologija romske poezije

Antologija umetničkog poetskog stvaralaštva naroda romskog, koju na uvid i korišćenje predajemo čitaocu, predstavlja naš odabir iz opusa nekoliko desetina romskih pesnika u periodu od nekoliko poslednjih desetleća dvadesetog i nekoliko prvih godina dvadeset prvog veka. Većina od ovih pesnika koje smo u ovu Antologiju uvrstili, pisali su i pišu na srpskom ili pak nekom drugom jeziku. Priređivaču ove knjige ostalo je jedino to da potraži i pronađe prevode njihovih pesama na romski jezik a ako ih nije bilo, da to sam ili sa saradnicima uradi. Raznolikost prevoda, čak i kod jednog te istog autora, doprineće možda da se proceni kvalitet pojedinih, pa u nekoj budućnosti sačini Izbor ili pak Antologija romske poezije čiji sadržaj je obeležen istim prevodilačkim rukopisom.
Fokusiranje pažnje, na ovih nekoliko decenija umetničkog poetskog stvaralaštva Roma sa ovih prostora nije želja da se iz preobimnog broja autora i materijala izabere najbolje, već da se iz onog što se ima, odabere ono što je najbolje. Da li se u tome i koliko uspelo oceniće oni, koji ove redove budu čitali i vrednovali.

Posao sastavljača Antologija bilo proznih ili poetskih sadržaja, pojedinih naroda ili nacionalnih manjina, olakšan je činjenicom da ti narodi kao i neke nacionalne manjine imaju književnost staru i po nekoliko stotina godina, nekoliko stotina ili desetina prethodno objavljenih antologija, nekoliko hiljada ili nekoliko stotina poeta koje su stvarali ili stvaraju na tim jezicima, biblioteke zbirki poezije...
Romi, koji su nekada živeli na prostorima Jugoslavije, nažalost, nisu čak imali ni knjigu koja bi se zvala antologija romske poezije. Ni to ali ni mnogo toga drugog ovaj narod, ni dan-danas kad na tim prostorima postoje brojne samostalne zemlje, još nema.

Na prostorima nekadašnje Jugoslavije, živi i stvara pedesetak romskih pesnika. Priređujući ovaj rukopis opredelili smo se da ovo što čitaocima predajemo, bude uslovno nazvano Antologija romske poezije... pa kako ko shvati…