Melentie Pandilovski

Bioetika u biotehnološkoj eri. Kulturološki odgovor.

Sarajevske Sveske br. 47-48

prevela sa engleskog: Kanita Halilović

Biologija ima dugu istoriju politizacije. Michel Foucault je u svom istraživanju o „ontologiji realnosti ” prvi upotrijebio termin ‘biopolitika’, govoreći o „enigmi biopolitike”. On je biopolitiku definisao kao način vladavine kojim se uređuje stanovništvo kroz biomoć (primjenu i uticaj političke moći na sve aspekte života ljudi). Od kada je Foucault upotrijebio termin ‘biopolitika’, postalo nam je jasno da je njegovo porijeklo čvrsto ukorijenjeno u projektu modernosti i u političkom razmišljanju koje iz njega proizilazi, jer se politika projektuje kao najviši horizont biologije. On kaže da je „čovjek milenijumima ostao ono što je bio za Aristotela: živa životinja s dodatnom sposobnošću političkog postojanja; moderni čovjek je životinja čija politika dovodi u pitanje njegovo postojanje kao živog bića.“ Foucault je jasno stavio do znanja da je život postao roba i da se prema njemu treba odnositi kao prema temelju savremenih političkih i ekonomskih bitaka. On je ‘biomoć’ definisao kao tehnologiju moći, tj. način upravljanja ljudima kao grupom (cijelim populacijama). On je, takođe, pojasnio ciljeve biomoći, kao preventivno djelovanje na stanovništvo, umjesto disciplinovanja pojedinca kroz različite oblike rehabilitacije, normalizacije i institucionalizacije.
Biopolitika je danas stekla proširenu ulogu uključivanjem u biotehnološku revoluciju, na taj način oblikujući život i preuzimajući centralnu ulogu u društvu. Biopolitika se, prema tome, danas pominje u odnosu na politike koje se tiču različitih primjena biotehnologije, a uz to predstavlja političko zagovaranje koje se bavi dobrobiti svih oblika života. Osnovna odlika koju moramo uzeti u ozbir jeste da smo postali svjedoci doba dubokog i besprimjernog mijenjanja vrijednosnih sistema, bez premca u istoriji čovječanstva, kroz tekuću revoluciju u biotehnologiji koja nas primorava da preispitamo vrijednost života i postojanja. Iako ulazi na teren tehnološkog, biopolitiku ne napuštaju dualnosti moći i prava, suvereniteta i zakona.
U Nadzoru i kazni (1977) i Istoriji seksualnosti, knjiga prva (1978), Foucault govori o svijetu bez autora, što sugeriše promjenu ukupnog diskursa krajem 20. vijeka, te novu vrstu odnosa koji se javljaju u ovom novom biopolitičkom aparatu, ulogu i funkcije subjekata koji se mijenjaju, te promjenjive identitete koji variraju u skladu sa potrebama koje aparat zahtijeva. U istim knjigama, Foucault uvodi izraze “tehnologija moći” i “mreže”, prema kojima se pojedinci shvataju kao “čvorišta”. Ideja čvorišta koju je uveo Foucault, kada se odnosi na položaj subjekta (pojedinca) u okviru mreže, još je više pojačana biotehnologijom koja omogućava češće razmjene unutar mreže koje još više pojačavaju razmjene konstruisanog tkiva ili genetskih nivoa na organskom i ćelijskom, biološkom i nano nivou. Ova organska isprepletenost je ojačana umjetnim mogućnostima koje omogućava biotehnologija.
Za Foucaulta je ‘biomoć’ tehnologija moći i predstavlja doslovno posjedovanje moći nad drugim tijelima, te „eksploziju brojnih i raznovrsnih tehnika za postizanje potčinjavanja tijela i kontrolu populacija“. Karakteristična kvaliteta ove političke tehnologije je što ona omogućava kontrolu nad cijelim populacijama. To je bilo istorijski nužno za pojavu moderne države nacije i kapitalizma, te predstavlja ‘tehnologiju moći’, tj. način upravljanja ljudima kao grupom, u kontekstu brige vlasti za unapređenje života populacije. Foucault se ovdje poziva na određenu „anatomo-politiku ljudskog tijela“ i na regulatorne kontrole, izraz koji smješta u okvir ‘biopolitike populacije’. Upravo ovaj detalj je onaj dio biopolitike koji je od najvećeg značaja za pisanje ovog rada, jer se „anatomo-politika“ može odnositi i na disciplinarni spektar prema kojem se ljudsko tijelo može pokoriti na ćelijskom, organskom i genomskom nivou. S tim u vezi, vrijedi pogledati istraživanje Roberta Esposita o ulozi koju biotehnologija ima u odnosu na biopolitiku, kao i na raspravu o teoriji, porijeklu i razvoju biopolitike, u odnosu na doprinos Nietzschea, Foucaulta, Merleau-Pontyja i drugih filozofa koji su dali doprinos ovoj naučnoj oblasti, kao i na Derridov pojam auto-imuniteta.
Pored toga, prema Foucaultu „nadzor nad tijelom“ i „regulacija stanovništva“ predstavljaju „dva pola“ oko kojih se organizuje moć nad životom. Usmjereno ka funkcionisanju tijela i životnim procesima, stvaranje klasičnog aparata bipolarne tehnologije, i na svom anatomskom i na biološkom nivou, karakteriše moć čija najviša funkcija više nije da ubija, već da u potpunosti ulaže u život. Foucault ističe da se od 17. vijeka moć nad životom razvijala u dva osnovna oblika, koji predstavljaju dva pola razvoja; prvi pol u središtu ima tijelo kao mašinu: njegov nadzor, optimizaciju njegovih sposobnosti, iznuđivanje njegove snage, paralelno povećanje njegove korisnosti i gipkosti, njegovu integraciju u sisteme efikasnih i ekonomskih kontrola, kao anatomo-politiku ljudskog tijela.
Morali bismo pogledati i istraživanje Donne Haraway o biopolitici u postmodernim tijelima; opis Agnes Heller o biopolitici kao novoj kulturnoj revoluciji i o njenoj povezanosti s fenomenom masovne kulture; te istraživanje Giorgija Agambena o mogućnosti otpora imperijalnoj moći, povezujući ga s revolucionarnim pristupom Hardta i Negrija.
Na teoretskom nivou, otkrića Michelea Foucaulta o biopolitici se više ne čine zadovoljavajućim, čineći novo tumačenje ili ispravljanje njegovih stavova o biopolitici zaista potrebnim, u svjetlu novih dešavanja u biotehnologiji.
Međutim, danas je takođe postalo očito da je biotehnologija ušla u naše živote na velika vrata kroz poljoprivrednu i farmaceutsku industriju, kao i kroz genetsku modifikaciju, jer se naša uobičajena ishrana sastoji od konzumiranja GE (genetski izmijenjene) hrane koja sadrži hormone i antibiotike.
Stoga gore navedene definicije ne uspijevaju da opišu puni uticaj na naše savremeno društvo, gdje su posljedice prilično zapanjujuće, prouzrokovane velikim prijelomnim događajima, kao što je dekodiranje ljudskog genoma, konstruisanje tijela na ranije nezamislive načine, putem implantata; plastične hirurgije; proteza; prilično efikasnim modificiranjem našeg psihološkog, mentalnog i spolnog stanja putem različitih tretmana (npr. hormonskih); izgledi za budućnosti koja se može 100% genetski programirati; te razvoj umjetnog života. Radikalno preuređenje odnosa između politike i prirode je zapravo omogućeno složenošću biotehnologije, koja omogućava preispitivanje načina na koji tumačimo život, jer je postalo očigledno da se pod biotehnološkim pritiscima uređivanje života ne može nastaviti na pretpostavkama onoga što smo ranije uzimali zdravo za gotovo. Zbog toga se u globalno povezanom društvu javlja novi biopolitički model gdje se život, politika i ekonomija ukrštaju velikom brzinom koja mijenja operativno funkcionisanje društva.
Naime, biotehnološka revolucija potpuno mijenja biopolitičke diskurse, naročito oblasti „biološkog kao političkog“, te „biološkog kao ekonomskog“. „Biološko kao političko“ obuhvata ideje primjenjivanja procesa odlučivanja u upotrebi biotehnologije; pitanja transformacije (tj. kako se naše društvo transformiše s biotehnologijom); izmijenjenu okolinu, ljudska prava i bioterorizam. „Biološko kao ekonomsko“ se prikazuje u dvostrukoj perspektivi. S jedne strane, naglašava predstojeće doba biokapitalizma i njegovo širenje po zemaljskoj kugli, po tradicionalnim područjima razvijenog 'Zapada', te po novootvorenim područjima bivšeg Sovjetskog saveza i Istočne Evrope, Kine i Indije. Ono otkriva i stanovitu negaciju kapitalizma, dovodi u pitanje njegovu sposobnost rasta, te zastupa podvojen etički stav, jer je još uvijek u fazi kada ga hrane kapitalističke proizvodne vrijednosti. Takođe, možemo zaključiti da savremeni biokapitalizam nije puki nastavak kapitalističkih praksi, jer zasniva veliki dio svog ekonomskog značaja na pitanjima tijela ili proširenog tijela. Time se biotehnologija etablira na poboljšanju i preustroju ljudske biologije s ciljem unapređenja tjelesnih funkcija. To obuhvata proizvodnju i trgovinu farmaceutskim proizvodima, kao što su substance koje utiču na raspoloženje, preparati za poboljšanje pamćenja i lijekovi koji liječe erektilnu disfunkciju, te kozmetičku hirurgiju, proizvode od matičnih stanica, genetsko povećanje mišića, genomska ispitivanja, te moguću trgovinu ljudskim organima.
Jiangxia Yu i Jingwei Liu u svom eseju “The New Biopolitics“ navode: „Biotehnološka revolucija iz različitih dimenzija duboko mijenja i rekonstruiše Foucaultovski koncept biopolitike. Ona objavljuje dolazak doba biokapitalizma, koje otvara novi obrazac modernog dodjeljivanja moći upravljanja nad životom i ljudima istovremeno pokazuje dvije perspektive: utopijske nade i distopijski očaj. Biokapitalizam nije samo proizveo etičku izrođenost i kulturni šok, već je, što je još važnije, otvorio nove oblasti za političku hegemoniju i ekonomsku agresiju kroz rekonstrukciju biopolitike, te unapređenje sveobuhvatne dominacije kapitala nad prirodom i ljudskim društvom. Prema tome, on je postao oblast ozbiljnog, naučnog istraživanja u biotehnološkoj eri radi istraživanja posljedica savremene biopolitike, preduzimanja mjera opreza, te smanjenja stvarnih rizika tehnokapitalizma“.
Gore navedeno naravno ukazuje na činjenicu da se takođe borimo da teoretski definišemo korisne i korjenite promjene u biotehnologiji. Isto se može reći za sistem vrijednosti koje one donose, bilo da se odnose na formulisanje filozofskih odgovora o strukturi i funkciji života, na prevazilaženje etičkih dilema koje se javljaju zbog pojave inžinjeringa životnih oblika, na pojave umjetne biologije, na problem polu-života itd. Institut J. Craig Venter je u maju 2010. godine objavio da je uspješno usadio umjetni genom u ispražnjenu bakterijsku ćeliju, čime je stvorio umjetni život s organizmom kojeg u potpunosti kontroliše DNK kojeg je napravio čovjek. Govoreći o tehničkim stranama ovog uspjeha, Craig Venter je rekao: „Ovo je prva umjetna ćelija koja je napravljena. Zovemo je umjetnom, jer je ćelija u potpunosti izvedena iz umjetnog hromozoma, napravljena sa četiri bočice hemikalija na hemijskom sintetizatoru, počevši od informacija u kompjuteru.“ Takođe je rekao da „ulazimo u novo doba gdje nas najviše ograničava naša mašta.“ Što se tiče mašte, poznato je da je umjetnici imaju u izobilju, zajedno sa zdravom dozom kritičkog diskursa. Danas se informatičari, mikrobiolozi, fizičari i umjetnici sve više bave stvaranjem tvorevina koje izgledaju i ponašaju se kao živi organizmi. One jedu, rastu, razvijaju se, množe i umiru. Drugim riječima, iskazuju sve osobine biološkog života. Bioinformatika nam pomaže da razbijamo šifre prirode, kao i da napravimo efikasnije šifre, uzimajući evoluciju u svoje ruke.
Umjetnici istražuju pojave kao što su produženja tijela, polu-živi organizmi; odnos između živog i neživog; međudjelovanje čovjeka i mašine, bio-visoka moda (živi 'tekstili'); budućnost evolucije i budućnost kiborg sistema, abiogeneza; te kako neorgansko postaje organsko. U projektu „Malus Ecclesia“, otac bioumjetnosti, Joe Davis, eksperimentiše sa četiri hiljade godina starom sortom jabuke – najbližim srodnikom zabranjenog voća koje je raslo u Rajskom vrtu. On koristi umjetnu biologiju da bi ponovo stvorio živo „drvo znanja“ usađivanjem DNK-kodirane verzije Wikipedije u jabuku. Australijski projekat The Tissue Culture & Art Project je pokrenut radi istraživanja upotrebe tehnologija tkiva kao sredstva umjetničkog izražavanja. Oni su istraživali različite gradijente života kroz stvaranje „polu-života“, nove klase postojanja. Samo postojanje polu-živih bića kao dijelova složenih organizama koji se održavaju u životu izvan tijela i koji se prisiljavaju da rastu u unaprijed određene oblike dovodi u pitanje naš koncept života i toga šta život danas predstavlja. TC&A u svom radu neprestano istražuje različite odnose koje ljudska bića imaju sa drugim živim i djelimično živim sistemima. U projektu „Pig Wings“, TC&A je istraživao javne reakcije na polu-život kroz ikonografiju tijela s krilima koja predstavljaju bića (himere) bilo kao dobra/anđeoska (ptice), bilo kao zla/sotonska (šišmiši), kao i Pterosauruse (kulturno neopterećeni). „Extra Ear – ¼ Scale“ provocira raspravu o novim vrstama tijela, uključujući meta-tijelo i produženo tehno-naučno tijelo koje onemogućava standardizaciju i klasifikaciju i koje je povezano svuda i bilo kuda. U projektu „Extra Ear – ¼ Scale“, od razgradivih biopolimera je napravljena djelimično živa replika Stelarcovog uha u omjeru 1/4 i u njega su usađeni ljudski hondrociti. TC&A smatra da ovaj projekat promovira viziju polu-života kao tvorevine koja je isuviše suptilna da bi postala čudovište i isuviše krhka da bi predstavljala prijetnju; bezazleno, zavisno biće koje osporava trenutne kulturne percepcije života i dovodi u pitanje odnose koje gradimo sa živim sistemima. Tissue Culture & Art stoga nudi fenomenološko suočavanje sa evocirajućim objektima/subjektima i predodžbu međupovezanosti i sveprisutnog tijela koja se ne može iskusiti kroz realistične medije ili postojeći diskurs. Isti projekat, posmatran kroz Stelarcovu perspektivu, bavi se povezanošću uha sa tijelom kao mekana proteza.
Hibridnu instalaciju „glo(c)k gene“ (2004) Australca Andrea Brodyka karakteriše upotreba živih materijala kao novog umjetničkog medija, korištenje procesa koji se upotrebljavaju u biotehnologiji i koji uključuju genetski inženjering kao umjetnički protokol novih medija za kritiku i umjetnosti i nauke. U skladu s tim, u središtu instalacije “glo(c)k gene” je ideja da sadašnje transgenske tehnologije omogućavaju stvaranje bilo koje žive vrste s kodiranim genetskim materijalom iz različitih izvora, uključujući beživotne „nežive“ predmete. Neživo na taj način postaje ključni dio života, mijenjajući time „proživljeno iskustvo“, koje se odnosi na vremensku i prolaznu predodžbu životnih formi i koncepta živoga. Predstavljen kao hibrid živog/neživog, i kao naučno-fantastična i naučna činjenica, “glo(c)k gene” se postepeno raspada kroz izložbu različitom brzinom.
Što se tiče društveno-ekonomskih postulata koji definišu doba biokapitalizma u kojem sada živimo, uključujući šire ekonomske parametre kao što su efikasnost, produktivnost, potrošnja, razmjena, rad s biomaterijalima i profit, nije iznenađujuće da doba biokapitalizma najviše definišu molekularne mješavine koje najbolje funkcionišu i na biološkom i na ekonomskom nivou. U veoma poznatom projektu 'Disembodied Cuisine', već pomenuti TC&A je istražio različite aspekte stvaranja životnih formi, kao i interakciju s njima, kroz uzgoj žabljeg skeletnog mišića preko polimera, s ciljem stvaranja potencijalnog prehrambenog proizvoda. Zamisao je bila da se iz životinje može uzeti biopsija ili da se, umjesto toga, mogu koristiti ćelijske trake za uzgoj 'bifteka' koji ne zahtijeva žrtve.
Pored toga, biotehnologija, kao nova industrija, ima veoma važnu ulogu u odnosu na proces uspostavljanja odnosa moći u svijetu. Sve smo više svjedoci biopolitičkih borbi koje se vode u stvarnom i virtuelnom svijetu, od strane vladinih i privatnih, nacionalnih i globalnih korporacija. U središtu biopolitičkih sukoba je niz problema, od prakse i uređivanja tehnologije gena, genetskog inženjeringa, istraživanja matičnih ćelija (jedna od glavnih tema na američkim izborima 2008. godine), biopatentiranja, ljudskih prava i biomedicine, bioetike, abortusa, eutanazije, unosnih tržišnih dogovora o novim sjemenskim proizvodima (npr. sadašnja borba Monsanta i DuPonta oko različitih genetski modifikovanih sorti kukuruza kao izvora hrane, stočne hrane i etanola) i patentiranja (biotehnološke i farmaceutske kompanije otkrivaju da američki zakoni o reformi propisa o patentima favorizuju visokotehnološke kompanije).
Takođe je važno naglasiti da su biotehnologije tokom prve decenije 21. vijeka postale privlačne širokoj publici, te možemo primijetiti sve veći interes za DNK profiliranje, ličnu genomiku, prikupljanje biopodataka te, u posljednje vrijeme, genetsko društveno povezivanje. Jedna od posljedica toga je stvaranje genetski-zasnovanog sistema vrijednosti. S pravom možemo posumnjati da bi još jedna posljedica mogla biti razvoj privlačnih oblika neo-eugenike u 21. vijeku, te je paradoksalno što bi takav razvoj događaja mogao dovesti do stvaranja novih utopijskih zajednica.
Međutim, ovo nije nova situacija u kojoj smo se našli. Zapravo, u aprilu 1953. godine James Watson i Francis Crick su predstavili naučni rad o strukturi DNK-heliksa rekavši: „Ova struktura ima nove osobine koje su od značajnog biološkog interesa.“ To je očito bila preblaga izjava i ni blizu nije istaknula pravi značaj otkrića koje je najbolje opisano u kasnijem objašnjenju koje je dao Francis Crick: „Otkrili smo tajnu života“. To je zaista tačno, jer smo posljednjih 50 godina stalno pravili prodore u čijem je središtu otkriće DNK strukture. Ovaj stav je, naravno, izazvao odgovor iz oblasti kulture kada je Gordon Rettray Taylor napisao „Biological Time Bomb“, u kojem se Kornbergovo otkriće biohemijskog preslikavanja virusnog gena smatra scenarijem sudnjeg dana. Izdavač je upozorio da biste za 10 godina mogli oženiti polu-vještačkog čovjeka ili ženu, promijeniti svoja sjećanja, doživjeti 150 godina ili odabrati spol svoje djece, ako nas naučna revolucija prije toga ne uništi. To je bilo doba kada su umjetnost i naročito pokretna slika slijedili doba bavljenja naučnom fantastikom. Primjeri su Star Trek, Woody Allenov „Sleeper“, žanr koji je kasnije nastavljen Cronenbergovim The Fly, Matrix itd.
Istorija je svjedok da su tehnološka otkrića u posljednjih nekoliko vijekova zaista odgovorna za stvaranje djelimičnog temelja za revolucije. Prirodno se postavlja pitanje revolucionarnog potencijala 21. vijeka, te da li biotehnološka otkrića imaju potencijal da postanu još jedan uzrok nove revolucije u 21. vijeku, što naglašavaju nenamjerne posljedice tehnološkog razvoja, kao što su klimatske promjene, ekološki i posljedično tome ekonomski kolaps? U mom intervjuu sa Georgeom Gessertom, jednim od pionira bioumjetnosti, on kaže: „Od 18. do 20. vijeka tehnološka otkrića su dovodila do revolucija. Mislim da će u 21. vijeku promjene manje biti izazvane tehnološkim razvojem, a više njegovim nenamjernim posljedicama kao što su klimatske promjene, gubitak vrsta i ekološki kolaps. Umjetnost će imati ključnu ulogu u razvijanju razmišljenja i osjećanja koji će ukazati na održivije ekonomske i društvene sisteme“. Politički teoretičar Andrew Shapiro sugeriše da ako se zagrebe površina informacijske kao i biotehnološke revolucije, ono što se otkriva ispod je 'revolucija kontrole', tj. ogroman prenos moći sa birokratije na pojedince i korporacije. On dalje navodi: „U neuređenoj revoluciji kontrole, slobodna tržišta i izbor potrošača postaju još dominantnije snage u društvu nego što su to sada, a u doslovno svakoj oblasti društvena uređenost popušta pred ekonomskom inicijativom. Neobuzdani konzumerizam uvećava sveprisutnost pop kulture i slobodno natjecanje za oskudne resurse. Na kraju se čak i takve društvene nematerijalne vrijednosti kao što je privatnost pretvaraju u robu“.
Američki bioumjetnik Adam Zaretsky postavlja suštinsko pitanje u svom nedavnom osvrtu pod naslovom „Oocyte Aesthetics, Human Design and Mission Creep“: Kako ćemo odlučiti šta vrijedi stvarati pomoći inžinjeringa? Zaretsky se bavi sljedećim širim pitanjem: da li modifikacija jajašca u potpomognutoj reprodukciji radi sprečavanja prenošenja mitohondrijskih bolesti ili liječenja neplodnosti uzima u obzir posljedice eventualnih pratećih 'estetskih odluka' na dugoročne ekološke posljedice za koje je odgovaran čovjek? Zaretsky vjeruje u istraživanje čitavog spektra programiranog tijela i želi da intervencije prilikom modifikacije naslijeđenih gena napreduju od promocije zdravlja ka stvaranju cijelog niza 'estetskih' genskih izražavanja u kolažu višestrukih genomskih paleta.
Analizirajući današnju vezu između umjetnosti i konzumerizma, američki umjetnik George Gessert (u mom intervjuu sa njim) kaže: „Danas su većina vrsta transgresija, tehnoloških inovacija, provokacija itd, samo umjetnost koja ide ukorak sa potrošačkom kulturom“.
Američki filozof Eugene Thacker smatra da trijumvirat kodiranja, ponovnog kodiranja i dekodiranja danas predstavlja glavne aktivnosti biotehnologije. On ističe istovremene predodžbe o biološkom vlasništvu kao imovini i kao informacijama, jer ima osobine materijalnosti i nematerijalnosti i jer postoji kao prenošenje života koje se prebacuje iz tijela u tijelo, iz tijela u kod i iz koda u tijelo. Ova trojna podjela je takođe i političko-ekonomska podjela. U određenom smislu, kodiranje je sinonim za produkciju, jer je upravo zahvaljujući procesu kodiranja biotehnološka industrija u stanju da stiče profit (kao intelektualna imovina, kao vlasnička baza podataka ili softver). Ponovno kodiranje je sinonim za distribuciju (i srodni termin stavljanje u opticaj), jer se prakse bioinformatike, upravljanja bazama podataka i kompjuterskog umrežavanja temelje na mogućnosti široke distribucije i opticaja bioloških informacija. Konačno, dekodiranje je sinonim za konzumaciju jer se, barem u medicinskom smislu, biološke informacije koriste, konzumiraju ili ugrađuju u tijelo upravo kao konačan proizvod ili ponovna materijalizacija biologije (u The Global Genome: Biotechnology, Politics, and Culture).
U poznatom transgenskom radu „Genesis“ iz 1999. godine, brazilski umjetnik s adresom u Chicagu, Eduardo Kac, upotrebljava principe kodiranja, ponovnog kodiranja i dekodiranja koristeći prirodni jezik, DNK kodiranje, te binarnu logiku. On prvo stvara umjetni 'umjetnički' gen prevođenjem rečenice iz biblijske knjige Postanka u morzeovu azbuku, te konvertovanjem morzeove azbuke u osnovne DNK parove prema principu konverzije posebno razvijenim za ovaj rad. Rečenica glasi: „Neka čovjek ima vlast nad ribama mora, nad nebeskim pticama, te nad svakim živim bićem koje se kreće zemljom.“ Ovu sekvencu mijenja publika koja tokom cijele izložbe pali i gasi UV svjetlo. Na kraju predstave se izmijenjena biblijska rečenica dekodira i ponovo čita na engleskom jeziku, nudeći uvid u proces transgenske među-bakterijske komunikacije.
Eugene Thacker takođe izokreće „predodžbu Timothyja Learyja da su kompjuteri lijekovi 90-ih“, te kaže da su „za biotehnološku industriju lijekovi kompjuteri 21. vijeka“. Ovo je značajan pomak u paradigmi. Na pitanje da konkretnije definiše ovu promijenjenu vezu između nauke (npr. biologije)/kulture i informatike, Eugene Thacker kaže: „Ideja je bila da biotehnološku industriju najviše pokreću napredne kompjuterske tehnologije, koje se dobrim dijelom koriste u pravljenju novih lijekova, koji se onda oblikuju i testiraju, a zatim puštaju na tržište i na kraju završe u živom tijelu pacijenta. Dakle, nešto što počinje kao informatično i kompjutersko završava u živom tijelu, čime interveniše u tom živom tijelu ili ga mijenja. Prema tome, informacije postaju 'životnije', a živa tijela postaju informatičnija...“ Eugene Thacker zatim nastavlja: „Rasprave o naukama o životu (uključujući bioumjetnost) neodvojive su od političkih tema.“ On kao zanimljiv novi pravac vidi ona područja koja prelaze izvan nauka o životu u užem smislu u susjedne oblasti, kao što su ekologija, atmosferske nauke, klimatologija, geologija itd.
Duboke tehnološke promjene pred nama, koje se odražavaju u radovima umjetnika, zasigurno će rezultirati značajnim promjenama u političkim, društvenim i ekonomskim sistemima. Mi se, međutim, nalazimo u drugačijoj situaciji od one koju je predvidio Foucault, jer biopolitika danas počinje da uviđa da bi biotehnologija mogla omogućiti daljnu emancipaciju ljudskog bića u smislu svijesti o vlastitom genetskom sastavu i svim njegovim manama i vrlinama. Stalni napredak u biotehnologiji, nanotehnologiji i 3D štampanju izvjesno označava pomak u ravnoteži moći u korist društva koje može odabrati i stvoriti poželjne životne oblike. Prisutni su svi elementi koji su potrebni za kritičnost. Ipak, ne smijemo zaboraviti da neki od ključnih biotehnoloških umjetnika, uključujući brazilskog umjetnika iz Chicaga Eduarda Kaca, koji je i sam jedan od glavnih protagonista biotehnološke umjetnosti, pate od posmatranja biotehnologije kroz pozitivističke naočare, što suštinski doprinosi nekritičkom prihvatanju i formiranju biopolitičkog aparata. I Alba i Genesis (najpoznatiji radovi Eduarda Kaca) poslužili su kao biotehnološki preokret u oblasti umjetnosti, te generalno u kulturi. Takođe su doprinijeli 'cementiranju' biopolitičkog aparata u umjetnosti i kulturi, kao još jedne oblasti ljudske aktivnosti, uz biomedicinu, poljoprivredu, biopatentiranje, ljudska prava, bioetiku, nauku i tehnologiju – u teoriji, praksi i propisima.
Možda je umjetnički svijet sklon razmišljanju u ovom smislu, jer se većina ovih umjetničkih djela smatra kreacijama umjetnika vizionara koji koriste biotehnologiju u svrhu stvaranja avangardnih umjetničkih djela. Kritičari su blaženo nesvjesni usluge koju ova umjetnička djela čine propagiranju biotehnologije, istovremeno uspostavljajući biopolitički aparat u oblasti umjetnosti i kulture. (Zanimljivo je da je Louis Bec, jedan od bliskih saradnika Viléma Flussera, odigrao značajnu ulogu u stvaranju Albe.)
S druge strane, sam Kac, u pokušaju da ublaži eventualnu kritiku, navodi da je „tehnološka kritika jedna od najvažnijih dužnosti savremenih umjetnika.“ Iako dalje kaže da smatra da se tehnologija ne smije napustiti u umjetnosti i da je dužnost umjetnika da postavlja pitanja o savremenom društvu kroz korištenje novih medija, nikada nije izričito kritičan prema biotehnologijama, već umjesto toga sugeriše „transgensku umjetnost“ – umjetničko prisvajanje tehnologije genetskog inženjeringa radi prenošenja prirodnih ili umjetnih gena u organizam radi stvaranja novih i jedinstvenih živih bića – kao svoj lični doprinos savremenoj umjetnosti. Kac daje doprinos raspravi kazavši da „umjetnici mogu ponuditi važne alternative polarizovanoj debati“ o genetskom inženjeringu, stavljajući „dvosmislenost i suptilnost“ na mjesto polariteta. Jezik koji on koristi je u osnovi modernistički, a taktika koju upotrebljava je ponekad senzacionalistička, kao u slučaju Albe – poznate i kao The GFP Transgenic Bunny. Svjetski poznata Alba je albino zec čije cijelo tijelo pod fluorescentnim svjetlom svijetli zelenom bojom, a stvorio ga je Institut INRA u Francuskoj, kroz saradnju Eduarda Kaca, Louisa Beca, Louis-Marie Houdebine i Patricka Pruneta. Postojala je očigledna podjela poslova, pri čemu je Kac bio zadužen za konceptualno razmišljanje o stvaranju svijetlećeg zeca, dok je naučni tim izvršio tehnički dio projekta. Društvena strana projekta je takođe bila važna, jer je Kac namjeravao da zec živi sa njegovom porodicom u Chicagu i bio je obavezan da se angažuje u kampanji kako bi laboratorija pustila Albu da se pridruži porodici. Steve Tomasula objašnjava karakterističan stav u 'Genetic Art and the Aesthetics of Biology' . On smatra Albu, prvog sisara koji je genetski izmijenjen u stvaranju umjetničkog djela, dijelom izvedenog društvenog događaja po imenu GFP Bunny. On kaže: „U njemu su Kac i zec trebali da žive zajedno u lažnoj dnevnoj sobi unutar Grenier à Sel u Avignonu, u Francuskoj, a zatim sa Kacovom pravom porodicom u njegovom pravom domu u Chicagu. Ono što se umjesto toga desilo je da je Albu zaplijenila istraživačka laboratorija u kojoj su radili Kacovi saradnici biolozi, Institut National de la Recherche Agronomique, a glavni biolog je ukoren. Javna debata koju se Kac nadao potaknuti jeste uslijedila, ali sa pojedinim francuskim i njemačkim novinarima koji su izjednačili Albinu pljenidbu sa cenzurom umjetnosti, te drugima koji su okarakterisali Albu kao djelo dekadentne umjetnosti. Nekoliko godina kasnije, 2003. godine, nevezano za projekat Eduarda Kaca, na sjevernoameričkom tržištu je promovirana riba 'GloFish'. Zbog odluke laboratorije INRA, Alba nikada nije stekla status prvog biotehnološkog ljubimca, te je ta čast pripala ribi GloFish, koja je zapravo posebno uzgojena za otkrivanje zagađivača vode i koja, zahvaljujući dodatku prirodnog biosvjetlucavog gena, svijetli crveno pod crnim svjetlom. Kac ističe da „možemo stvarati umjetnost u kojoj je odnos između publike i djela odnos dva subjekta, a ne odnos subjekta i objekta. Gdje su granice živog umjetničkog djela? Da li je sve to umjetnost, ili samo pojedine odlike, kao što su cvjetovi ili fluorescencija? Kakve vrste interakcije su moguće sa živim umjetničkim djelima?“ Javljaju se brojna pitanja u vezi ovih djela, naprimjer da li se Alba i dalje može smatrati umetničkim djelom nakon što umre? Sa stanovišta biotehnološke umjetnosti, čini se značajnim definisati odgovornosti umjetnika, dušebrižnika, kolekcionara i šire publike u odnosu na živa umjetnička djela. Eduardo Kac dodatno postavlja pitanje u kojim okolnostima, ako su uopšte i moguća, smrt i patnja mogu postati vidovi umjetnosti.
Ova nova kultura programiranja tijela i sebe samih direktno nudi oblik subjektiviteta koji se može kodirati. Ova situacija podržava Foucaultovu tezu pojašnjavanjem metoda upravljanja populacijom kroz kontrolu tijela i uma. Jasno ukazuje na ulogu naučnih centara s državnom ili privatnom podrškom koji klasifikuju biološke resurse, te na zakone o patentiranju koji služe da bi ih isključili iz javne sfere, prepuštajući bioindustriji kontrolu nad proizvodnjom i ponudom farmaceutskih i drugih roba, a time i kontrolu nad društveno-ekonomskim odnosima u biotehnološkom dobu.
Eksperimentisanje kanadskog umjetnika i zubara Davida Khanga s biomaterijalima ga dovodi do „Beautox Me“, gdje radi sa glumcima čija se lica koriste kao platno za kozmetičku/umjetničku intervenciju putem injekcija botoksa u lice. Njihova lica se mijenjaju dok poziraju za snimke 'prije' i 'kasnije' i dok recituju veoma afektivan tekst. Dva kanala su sinhronizovana da bi se naglasili različiti vizuelni migovi koje proizvodi paraliza mišića uzrokovana botoksom.
Foucault, u djelu „Treba braniti društvo“, uvodi ideju biopolitike populacije, koja se odnosi na ulogu koju aparat preuzima u odnosu na rast populacije i industrijalizaciju. Stopa nataliteta i životni vijek su među ključnim parametrima koji se pomoću nje mogu uređivati. Osnovna ideja je da se u doba ubrzane industrijalizacije tijela ne mogu kontrolisati pojedinačno, već ih je potrebno kontrolisati kao masu, jer populacija predstavlja novi oblik tijela, koje je potrebno za kontinuitet države. Kada god se natalitet nađe u opasnosti, država se, putem biopolitičkog aparata, pobrine da interveniše korektivnim mehanizmima. Foucault smatra da se pitanja ove vrste tretiraju kao politički problemi, čiji rezultat su mnogobrojni različiti nivoi intervencije od strane vlasti, kao što je poticanje ili obeshrabrivanje nataliteta na različite načine u različitim populacijama. Brojni slučajevi širom svijeta podržavaju Foucaultovu tezu. Primjeri slučajeva koji bi se mogli istražiti u Sjedinjenim Američkim Državama bi bili bijeli građani srednje klase u poređenju s Portorikancima, mentalno bolesnim i osobama s invaliditetom. Među ovim različitim populacijama, prilično su očigledni različiti standardi u politici institucionalizovane njege i zdravstvenog osiguranja. Pored toga, različitim populacijama (grupama) su na raspolaganju različiti izbori, pri čemu se Portorikankama nameće kontrola rađanja i promovira se sterilizacija, dok se za bijele majke srednje klase u SAD-u propagira prenatalna njega. U djelu „Treba braniti društvo“, biopolitika se po definiciji bavi populacijom kao problemom moći, biologije i politike. Biopolitika populacije se tu tretira kroz područje politike, uokvirene standardima i propisima, te nivoima na kojima vlast interveniše u uređivanju tijela populacije kao cjeline, čime preuzima moć uređivanja intervenišući i u odnosu na životni vijek i na natalitet.
Biotehnološka umjetnost i biokultura egzistiraju u složenoj mreži, koja uključuje etičke standarde (etički kodeks i kodeks ponašanja), posredovanje koje pružaju naučne laboratorije, uspostavljanje budućih strateških i taktičkih mogućnosti za biotehnološke umjetnike, ulogu koju za biotehnološke umjetnike ima umrežavanje, načine na koje posrednici (tehničke i naučne laboratorije) utiču na umjetnost, odgonetanje teksture stvarnosti u današnjem svijetu, te istraživanje, kroz niz analiza slučajeva, razvoja nove teoretske pozicije s koje bismo mogli bolje analizirati procese u biotehnološkoj umjetnosti prihvatanjem različitih metodologija i praksi, bile one na konceptualnom nivou, na nivou realizacije projekta ili postupaka koje koriste. Bavljenje biotehnološkom umjetnošću je veoma složeno, jer podstiče oduševljenje za promijenjenu ulogu umjetnosti u 21. vijeku i otvara pitanja koja se tiču kreativnosti, estetike, etike, biopolitike i opšteg usmjeravanja pažnje našeg društva na nauku i tehnologiju, kao i odgonetanja teksture stvarnosti u današnjem svijetu. Izlaganjem vizuelnih i materijalnih strana biotehnološke umjetnosti u galeriji, naučna laboratorija postaje podjednako važna, jednako kao i angažovanje javnosti u savremenoj biotehnologiji. Međutim, s obzirom na to da su umjetnici i naučnici stekli obrazovanje ili iz prirodnih ili iz društvenih nauka, ovaj zadatak je veoma otežan, jer se u analizi treba baviti suštinom, izvedbom i pozadinom naučnih postupaka, umjetničkim djelom i njegovim estetskim kvalitetima, složenim odnosom nauke i kulture, te društvenim i političkim kontekstom umjetnosti i biotehnologije. Ova složenost se dodatno pojačava jer treba uzeti u obzir da se umjetnici bave veoma raznolikim temama, kao što su politika biotehnološke discipline, etičke implikacije genetskog inženjeringa, staništa životinja, odnos između etike i biotehnologije itd. Sve smo svjesniji da širenje staništa ljudi vodi do sužavanja staništa životinja, te da se kao posljedica toga gube mnoge životinjske vrste. Njujorčanin Brandon Ballengée je proveo mnogo godina u ponovnom kreiranju vjerovatno izumrle afičke žabe. Brandon Ballengee u svom djelu Species Reclamation via a Non-Linear Genetic Timeline pokušava da rekreira vrstu afričke žabe Hymenochirus curtipes. Ballengeeove instalacije obuhvataju dokumentaciju o projektu kreiranja, kao i žive žabe koje ukazuju na našu ulogu u izumiranju H. curtipesa. Ovo djelo je i kritika opažene sposobnosti nauke da spašava, jer je umjetnik itekako svjestan da ponovo kreirana vrsta nema dodira sa divljinom, te da stoga nije u stanju da se suoči sa našom klimom koja se mijenja. Pa ipak Ballengee pokušava da rekonstruiše iščezlu vrstu. U tome nije sam. Vraćanje izumrlih vrsta u život je postalo poštapalica u mnogim krugovima. Australijski naučnik Archer je oživio dvije vrste australijskih žaba, “Rheobatrachus vitellinus” i “Rheobatrachus silus”, koje su iščezle 80-ih godina prošlog vijeka. Nažalost, i oživjeli primjerci su takođe iščezli. Tim španskih i francuskih naučnika je izumrlog „bucarda“ (pirinejskog kozoroga) vratio u život na nekoliko minuta, prije nego što je umro. Tehnike kloniranja djeluju obećavajuće za povratak dlakavog mamuta, tilacina, goluba selca itd. Veliku ulogu u tome imaju bioetičari i zagovornici očuvanja prirodnih bogatstava. Dužni smo da postavimo pitanje da li postoji bilo kakva razlika kada naučnik oživi izgubljenu vrstu i kada to učini umjetnik (koji je takođe naučnik)? Čini se da u potonjem slučaju životinja nije samo objekat testiranja, već je i estetski objekat. Javlja se i pitanje himere.
Diskursi o bioetici se stalno razvijaju, a postali su značajni i za razvoj oblasti bioumjetnosti i biokulture. Teoretičari i umjetnici su zaista shvatili kulturni i estetski značaj biotehnologije. Tekući i raniji događaji u razvoju biotehnologije ukazuju na velike promjene kroz koje prolazimo kao društvo i kao pojedinci. Doista, biotehnologija, a naročito rad sa DNK, omogućava nam da mijenjamo nasljedne osobine. Ova mogućnost je još više napredovala u bioinformatici i nanotehnologiji, gdje moženo ponovo graditi na nivou atoma, čime oblikujemo biološke oblike života. Takođe smo razmrsili kodove života mapiranjem na hiljade gena koji sačinjavaju ljudski genom, zbog čega smo u stanju da vršimo genetski inženjering nad embrionima i da generalno mijenjamo ljudsku vrstu. Da bi se stvari dodatno zakomplikovale, britanski fizičar Stephen Hawking je ustvrdio da se kompjuterski virusi trebaju smatrati oblicima života jer ispunjavaju sve standardne definicije života.
Sposobnost kodiranja života u obliku simbola, te sposobnost tumačenja tih simbola, promijenili su samu predodžbu onoga što shvatamo kao život. Neki se nadaju da ćemo na kraju ovog procesa moći u potpunosti stvoriti život i odbaciti smrt. Američka umjetnica Natasha Vita More je zaista zaokupljena budućim poboljšanjima ljudi. Ona je najpoznatija po svom radu „Primo Posthuman“ i po njegovoj iteraciji „Platform Diverse Body“, kao i po “Substrate Autonomous Person” – kognitivnim umrežavanjem za učitavanje uma i za njegov prenos preko različitih platformi. Ona čvrsto vjeruje da će bioumjetnost intenzivno učestvovati u radikalnom produženju života u godinama koje dolaze, te da će međusobni odnosi umjetnika i naučnika dovesti do značajnih prodora u oblasti produženja života.